💡 Czy AI może być kreatywne? Szachy jako dowód przełomu w myśleniu o sztucznej inteligencji

Przez całe stulecia szachy były symbolem ludzkiego intelektu i kreatywności. Zwycięstwo w tej grze wymagało od graczy nie tylko matematycznej precyzji, ale także wyobraźni, zdolności przewidywania i strategicznego myślenia. Były swego rodzaju dowodem na to, że ludzki umysł jest wyjątkowy. Jednak rozwój sztucznej inteligencji, szczególnie programów takich jak AlphaZero, wywrócił tę perspektywę do góry nogami. Pytanie, które dzisiaj musimy sobie postawić, brzmi: czy AI może być kreatywne?

AlphaZero: Kreatywność zrodzona z izolacji

AlphaZero, stworzony przez DeepMind, przeszedł drogę od „kompletnej niewiedzy” do mistrzowskiego poziomu gry w szachy w zaledwie cztery godziny. Co jednak najbardziej zaskakujące, robił to, grając wyłącznie przeciwko sobie, bez dostępu do ludzkich danych ani wzorców gry. Wyniki? Ruchy, które były nie tylko skuteczne, ale wręcz kreatywne. Jak zauważyli profesjonalni szachiści, wiele z nich wykraczało poza ludzkie schematy myślenia – były zaskakujące, nieoczywiste, niemal rewolucyjne.

„Przez całe stulecia umiejętność doskonałej gry w szachy uważano za jedno ze szczytowych osiągnięć ludzkiej inteligencji. AlphaZero przeszedł od kompletnej niewiedzy do kreatywnego mistrzostwa w ciągu czterech godzin, bez pomocy żadnego ludzkiego przewodnika” – zauważył Yuval Noah Harari.

To moment przełomowy, ponieważ pokazuje, że AI jest zdolne do tworzenia nowego, oryginalnego podejścia. Jeśli kreatywność oznacza zdolność do łamania schematów i znajdowania innowacyjnych rozwiązań, to szachy dowodzą, że AI może być kreatywne.

Czy AI przejmuje domenę kreatywności?

Dotychczas kreatywność była uznawana za jedną z ostatnich „ludzkich” cech, której AI nie mogło dorównać. Jednak rozwój technologii, zarówno w szachach, jak i w innych dziedzinach, pokazuje, że ta granica się zaciera. Harari zwraca uwagę na to, że kreatywność, tak długo kojarzona wyłącznie z człowiekiem, staje się domeną sztucznej inteligencji.

W dziedzinach takich jak sztuka, muzyka czy projektowanie AI zaczyna nie tylko odtwarzać, ale także tworzyć. Algorytmy generatywne, takie jak DALL-E czy MidJourney, produkują obrazy o wysokiej wartości artystycznej, podczas gdy narzędzia takie jak ChatGPT czy Bard tworzą literackie opowieści czy scenariusze.

„Jeśli sztukę określają ludzkie emocje, to co się stanie, gdy zewnętrzne algorytmy będą w stanie rozumieć ludzkie emocje i oddziaływać na nie lepiej niż Szekspir, Frida Kahlo czy Beyoncé?” – pyta Harari.

Model „centaura” – człowiek i AI jako zespół

Na obecnym etapie rozwoju technologii wiele osiągnięć powstaje dzięki współpracy ludzi i AI. Model ten bywa określany mianem „centaurów” – połączenia ludzkiej intuicji i empatii z szybkością oraz precyzją sztucznej inteligencji. Przez lata po pokonaniu Garriego Kasparowa przez Deep Blue, najlepsze wyniki w szachach osiągały właśnie zespoły człowieka i maszyny.

Jednak ten model nie jest pozbawiony ryzyka. Jak zauważył Harari: „Przez kilka lat po tym, jak Deep Blue pokonał Kasparowa, współpraca człowieka z komputerem w szachach kwitła. W ostatnich latach jednak komputery stały się tak dobre w tej grze, że ich ludzcy współpracownicy stracili na wartości, a wkrótce mogą się stać całkowicie pozbawieni znaczenia”.

Czy ten sam scenariusz czeka nas w innych dziedzinach? Czy AI, osiągając coraz większą autonomię w kreatywnych procesach, stopniowo zastąpi ludzi w roli twórców?

Społeczne konsekwencje kreatywności AI

Jeśli sztuczna inteligencja przejmie kontrolę nad kreatywnością, społeczeństwo stanie przed szeregiem wyzwań. Oto niektóre z nich:

1. Redefinicja pracy twórczej: Czy artyści, projektanci i pisarze będą mieli miejsce w świecie, w którym AI potrafi tworzyć szybciej, taniej i w sposób równie oryginalny?
2. Rola emocji w sztuce: Czy sztuka stworzona przez AI będzie równie wartościowa, jeśli zabraknie w niej ludzkich emocji?
3. Znaczenie człowieka w świecie zdominowanym przez AI: Jakie role pozostaną ludziom, gdy kreatywność – jedna z ostatnich cech definiujących nas jako gatunek – stanie się domeną maszyn?

Podsumowanie: Jeśli to nie kreatywność, to co nią jest?

Szachy, przez wieki uważane za szczyt ludzkiej inteligencji, dziś są symbolem przewagi AI. AlphaZero pokazał, że kreatywność nie jest wyłącznie ludzkim przywilejem – jest wynikiem odpowiednich warunków, w których AI może rozwijać swoje zdolności.

Czy powinniśmy czuć się zagrożeni? Niekoniecznie. Wyzwanie polega na tym, aby nauczyć się współpracować z AI, nie jako konkurentem, ale jako partnerem. Kreatywność AI może być siłą, która pozwoli nam osiągnąć rzeczy wcześniej niewyobrażalne. Pytanie, czy jako społeczeństwo jesteśmy gotowi zaakceptować tę zmianę.